شبکیه
شبكيه يك بافت عصبی حساس به نور است كه به صورت يك لايه نازك در داخل بخش خلفی كره چشم قرار گرفته است و نور را به پيام‌های عصبی تبديل كرده به مغز می‌فرستد. بنابراين شبكيه نقش كليدی در فرايند بينايی دارد.
پرده شبكيه بيشتر اكسيژن و مواد مصرفي خود را از يك لايه عروقي به نام مشيميه (choroid) دريافت می‌كند كه دور تا دور شبكيه را احاطه كرده است. هر گاه ارتباط شبكيه با مشيميه زيرين قطع شود به دليل كمبود اكسيژن و مواد غذايی ، در مراحل ابتدایی شبكيه كاركرد خود را از دست مي‌دهد و فرد دچار مشكل بينايی مي‌شود، اگر اين وضعيت طولانی گردد، بافت‌های شبكيه به تدريج می‌ميرند يا اصطلاحاً دچار نكروز می‌شوند واین وضعيت غير قابل برگشت است. به همين دليل جدا شدگی پرده شبكيه يك اورژانس چشم پزشكی تلقی می‌گردد.
جدا شدگي پرده شبكيه به سه شكل اتفاق مي‌افتد:
- شايع‌ترين شكل جدا شدگی شبكيه در اثر ايجاد سوراخ در شبكيه (Retinal tear) پديد مي‌آيد. سوراخ شبكيه معمولاً در اثر كشش ناگهانی بخشی از شبكيه ايجاد مي‌شود. با افزايش سن زجاجيه قوام خود را از دست مي‌دهد و حالت شل و آبكی پيدا مي‌كند، در نتيجه هم ميزان حركت آن زياد مي‌شود و هم اتصال آن به شبكه سست مي‌شود. در اين حالت معمولاً بخش‌های عقبی زجاجيه از شبكيه جدا مي‌شود، اين حالت را جدا شدگی زجاجيه خلفی (Posterior vitreous detachment) می‌گويند كه حالت بسيار شايعی است و در نهايت در اكثر افراد مسن اتفاق مي‌افتد. جدا شدگي زجاجيه خلفی به خودی خود بي خطر است و فقط باعث ايجاد مگس پران (وجود يك سايه متحرك در ميدان بينايی) مي‌شود، اما گاهی اوقات در زمان جدا شدن زجاجيه از شبكيه، بخشي از شبكيه نيز كشيده مي‌شود و يك پارگي يا سوراخ در شبكيه ايجاد مي‌شود. از آنجا كه سوراخ پرده شبكيه زمينه ساز اصلی جدا شدگي پرده شبكيه است لازم است كليه افرادی كه جديداً مگس پران پيدا كرده اند تحت معاينه دقيق چشم پزشكی قرار گيرند تا در صورت وجود سوراخ در پرده شبكيه اقدام درمانی لازم برای آنها انجام گيرد.
- جدا شدگی كششی (Tractional detachment) وقتی اتفاق می‌افتد كه رشته‌های زجاجيه يا بافت‌های غير طبيعی از سمت داخل، شبكيه را تحت كشش قرار دهند و آن را از روی بافت‌های زيرين بلند كنند. اين حالت بيشتر در افراد ديابتی اتفاق می‌افتد.
- جدا شدگی شبكيه در اثر تراوش يا ترشح غير طبيعی مايع در حد فاصل شبكيه و بافت های زيرين:. اين حالت معمولاً ناشی از التهاب، خونريزی يا توده‌های غير طبيعی داخل چشم است و به ندرت به صورت خود به خودی اتفاق می‌افتد.
عوامل مختلفی باعث افزايش خطر ابتلا به جدا شدگی شبكيه مي‌شود. مهمترين اين عوامل عبارتند از:
سن، نزديك بيني شديد، سابقه جراحی چشمی، ديابت، سابقه خانوادگي جدا شدگی شبكيه، ضربه شديد به سر و صورت يا چشم، بيماری، التهاب يا تومور داخل چشمی
تنها روش برای برطرف نمودن ضایعه جدا شدگی شبکیه، جراحی است. دو اصل اساسی در درمان جدا شدگی شبكيه عبارتند از:
- بستن سوراخ‌ها
- نزديك كردن شبكيه به لايه‌های زيرين و ديواره خارجی چشم، بطوری كه شبكيه بتواند سر جای خود بچسبد.
اگر آسیب پرده شبکیه فقط سوراخ در شبكيه باشد، معمولا از روش چسباندن شبکیه با کمک لیزر یا انجماد استفاده می‌گردد. اما اگر جداشدگی شبکیه اتفاق افتاده باشد، بر اساس نوع و وسعت جداشدگی روش جراحی متفاوت خواهد بود.